Dit nieuws is 6 jaar oud en is mogelijk niet meer actueel. Consulteer het nieuwsoverzicht voor up-to-date nieuws.
Het gebeurt dat je als vastgoedmakelaar op je website, of in andere publicaties, beeldmateriaal van anderen (her)gebruikt. Echter, dergelijk (her)gebruik is onderworpen aan een heel aantal restricties voortvloeiend uit het auteursrecht. Ook bij vastgoedmakelaars bestaan er misvattingen over bepaalde auteursrechtelijke principes. Tijd om duidelijkheid te scheppen over wat mag en niet mag en wat je kan doen in het geval je geconfronteerd wordt met een beweerde copyrightinbreuk.
Advocaat Joris Raport schreef een verhelderend artikel waarin de belangrijkste principes beknopt worden uiteengezet. Hij beschikt over een bijzondere expertise inzake intellectuele eigendomsrechten, waaronder het auteursrecht.
In dit digitale tijdperk is het eenvoudiger dan ooit om foto’s van het internet te plukken en online of offline te (her-)gebruiken. Maar mag dat zomaar? Ook vastgoedmakelaars tasten soms in het duister. In deze bijdrage worden de belangrijkste auteursrechtelijke principes kort belicht. Welke foto’s zijn beschermd door het auteursrecht? Wat houdt die bescherming in? Hoe bekomt men een geldige toestemming tot gebruik? En wat in het geval van een inbreuk?
Een fotograaf (of het nu gaat om een professional of een particulier) verwerft automatisch “auteursrecht” op de foto’s die hij maakt, voor zover die foto’s “origineel” zijn. Om deze als “origineel” te kwalificeren, dient een foto geenszins kunstzinnig te zijn. De rechtspraak besluit tot “originaliteit” van zodra een werk het resultaat is van “een eigen intellectuele schepping van de auteur” en in het werk “de persoonlijke stempel van de auteur aanwezig is”. Dit betekent dat van zodra de fotograaf een zekere intellectuele inspanning leverde om de foto te maken (en hij bepaalde keuzes heeft gemaakt betreffende het gefotografeerde onderwerp, het perspectief van waaruit de foto is genomen, de belichting, etc.) en die persoonlijke keuzes van de fotograaf in de foto terug te vinden zijn, de foto auteursrechtelijk beschermd is. Dat is een hele (abstracte) mond vol. In de praktijk komt dit erop neer dat het gros van alle foto’s auteursrechtelijke bescherming geniet, ongeacht het onderwerp en ongeacht de “artistieke kwaliteit” ervan.
Belangrijk te noteren is dat de auteursrechtelijke bescherming van “originele” foto’s automatisch ontstaat. De auteur-fotograaf dient geen formaliteiten te vervullen opdat zijn foto auteursrechtelijk beschermd zou zijn. Zo bestaat de misvatting dat daartoe een depot bij SABAM of andere instantie noodzakelijk zou zijn, of dat een copyright-teken (©) op of onder de foto moet zijn aangebracht. Niets van dat alles is vereist.
De auteur-fotograaf is in beginsel als enige gerechtigd de foto te reproduceren en op enigerlei wijze publiek te verspreiden. Hij kan evenwel zijn auteursrechten, met uitzondering van bepaalde morele rechten, geheel of gedeeltelijk in licentie geven of zelfs overdragen aan een derde (= “rechthebbende”), wat dan betekent dat die rechthebbende, binnen de grenzen van de verkregen toelating, zelf bepaalde rechten, die in principe uitsluitend aan de auteur toekomen, mag uitoefenen; soms ook het recht om de foto’s zelf verder te exploiteren.
Werkwijze bij fotogebruik
Indien u een bepaalde foto wil gebruiken, zal u dus eerst dienen na te gaan wie de auteur of rechthebbende is. Vervolgens dient u die auteur of rechthebbende te benaderen en van hem of haar de specifieke toelating te bekomen om de foto te gebruiken voor de door u vooropgestelde doeleinden. Belangrijk daarbij is duidelijk overeen te komen (1) over welke foto het gaat, (2) welk – al dan niet commercieel – gebruik u van de foto wil maken (bijvoorbeeld gebruik ter illustratie bij een advertentie), (3) via welk “medium” u dat wil doen (bijvoorbeeld offline in een tijdschrift of online op een website), (4) voor hoelang de toelating tot het overeengekomen gebruik geldt (bijvoorbeeld een jaar of voor onbepaalde duur), (5) voor welk territorium het gebruik geldt (bijvoorbeeld enkel in Vlaanderen of Wallonië, dan wel in heel België of zelfs daarbuiten) en (6) welke vergoeding u desgevallend voor het overeengekomen gebruik aan de auteur of rechthebbende verschuldigd bent (dit kán ook gratis zijn). Vanuit bewijsoogpunt is het aangewezen dit alles schriftelijk overeen te komen, zeker wanneer het gaat om een auteur-natuurlijke persoon, ten aanzien van wie in principe enkel een schriftelijke en duidelijk omschreven toelating afdwingbaar is.
Wanneer u vervolgens, overeenkomstig het door u verworven recht, de foto gebruikt, dient u in principe steeds de naam van de oorspronkelijke auteur te vermelden, tenzij uitdrukkelijk anders overeengekomen.
Bij individuele benadering van een auteur, bijvoorbeeld een collega-vastgoedmakelaar die foto’s heeft gemaakt van het huis van uw cliënt en die u nu zelf wenst te gebruiken, doet u er dus goed aan omtrent bovenstaande concrete afspraken te maken.
Bovenstaande regels gelden daarenboven niet enkel in de offline maar ook in de online wereld. Wanneer u dus op het internet (bijvoorbeeld via Google Afbeeldingen of op een sociale netwerksite als Facebook of Pinterest) een foto ziet die u wil gebruiken, dient u de oorspronkelijke auteur, dan wel de rechthebbende te benaderen en diens uitdrukkelijke toestemming te bekomen met het oog op gebruik van die foto.
Op het internet vindt u diverse kleine en grote databanken terug met honderden foto’s die “te koop” worden aangeboden door rechthebbenden-exploitanten. Wees u ervan bewust dat dergelijke aankoop doorgaans slechts de aanschaf van een gebruikslicentie omvat, waarbij de toelating tot gebruik van de foto(’s) meestal beperkt is tot een bepaalde periode, een bepaald medium, een bepaald aantal reproducties, soms enkel niet-commercieel gebruik, etc. Het is dus van belang om voorafgaand aan de “aankoop” van de gewenste foto(’s) goed na te gaan welke gebruiksrechten daaraan gekoppeld zijn en of die het door u beoogde gebruik effectief toelaten.
Sommige auteurs of rechthebbenden kiezen ervoor om hun foto’s “gratis” of “rechtenvrij” ter beschikking te stellen. Ook dit betekent echter niet per se dat u gelijk welk gebruik mag maken van de “gratis” of als “rechtenvrij” bestempelde foto’s. Wanneer u dergelijke foto’s aangeboden ziet, dient u steeds na te gaan wat precies met die “gratis” of “rechtenvrije” terbeschikkingstelling wordt bedoeld. Niet zelden worden immers toch beperkingen opgelegd, zoals een verbod tot commercieel gebruik, waarvoor dan alsnog de individuele toelating van de auteur of rechthebbende noodzakelijk is (en mogelijkerwijze dus toch nog een vergoeding moet worden betaald).
Geconfronteerd met vermeende copyrightinbreuk?
En wat als u toch geconfronteerd wordt met iemand die zich bij u meldt als vermeende auteur of rechthebbende van de door u gebruikte foto?
Verzoek de vermeende auteur of rechthebbende vooreerst aan te tonen dat hij of zij weldegelijk auteur, respectievelijk rechthebbende is.
Ga tevens na of u voor het gebruik van de foto reeds eerder een toelating tot gebruik heeft verworven, en leg die desgevallend voor aan de auteur of rechthebbende.
Bekwam u niet eerder een geldige gebruikstoelating of mag u de foto overeenkomstig de destijds verworven gebruikstoelating niet meer (her-)gebruiken op de wijze waarop u dat nu doet, dan (1) is de auteur of rechthebbende gerechtigd u te dwingen het wederrechtelijk gebruik onmiddellijk te staken én (2) heeft de auteur of rechthebbende principieel recht op een schadevergoeding.
Het bedrag dat de auteur of rechthebbende ten titel van schadevergoeding kan vorderen, hangt af van de concrete omstandigheden: over welk gebruik gaat het, hoeveel keer werd de bewuste foto gereproduceerd, in welk formaat werd de foto gereproduceerd, etc. Het is niet altijd evident te bepalen wat een redelijke schadevergoeding is. Indien het om een foto gaat die door de auteur of rechthebbende online wordt aangeboden tegen een vaste prijs, dan kan die prijs een houvast bieden, maar hou er rekening mee dat, gelet op het wederrechtelijk gebruik en afhankelijk van de omvang van de inbreuk, u ten titel van schadevergoeding gemakkelijk tot 3x de verschuldigde prijs voor een normale gebruikslicentie kan worden aangerekend. Een andere houvast, ook door een groot deel van de rechtspraak als bron gehanteerd, is het zogenaamde “SOFAM-tarief”. Het betreft een soort “indicatieve tabel” die, in functie van het concrete gebruik, een tarief aangeeft dat min of meer overeenstemt met “de gebruiken uit de sector” en op basis waarvan tevens een projectie kan worden gemaakt van een aanvaardbare schadevergoeding in het geval van een inbreuk. Het “SOFAM-tarief” en meer informatie daaromtrent vindt u terug via www.sofam.be.
Joris Raport
Advocaat